Stepowicz (Stapowicz) Konstany (Kanstancin, Kastus’), pseud. i krypt.: Kazimir Swajak, K. Swajak, Ksiądz Biełarus, K,S., K. Sw., K. S-cz, Sw, Sw., Ko-st, S., K.S. (1890–1926), białoruski poeta i publicysta, ksiądz rzymskokatolicki, działacz religijny i społeczny.
Ur. 6 II we wsi Baranie (pow. święciański) w rzymskokatolickiej rodzinie chłopskiej, był synem Macieja i Elżbiety z Suboczów, starszym bratem Albina (zob.).
Po ukończeniu szkoły miejskiej w Święcianach, w r. 1906, przeniósł się S. do Wilna, gdzie znalazł się w kręgu białoruskiego tygodnika „Naša niva”. Jesienią 1907 zdał przed Komisją Petersburskiego Okręgu Szkolnego egzaminy z zakresu gimnazjum i w lipcu 1908 rozpoczął naukę w rzymskokatolickim seminarium duchownym w Wilnie. Był tam współzałożycielem oświatowego kółka białoruskiego i poznał późniejszych białoruskich działaczy katolickich, m.in. Adama Stankiewicza, Andreja Cikotę, Wincentego Godlewskiego i Michała Boryka. Chory na gruźlicę wyjeżdżał w l. 1912–14 na leczenie do Zakopanego, gdzie pełnił funkcję kapelana w kaplicy szpitalnej. Debiutował w r. 1913 w wileńskim tygodniku „Biełarus’” artykułem o szkodliwości pijaństwa Alkahol (nr z 5, 12, 19 IX, odb. Wilnia 1913) oraz wierszem Perad Boham (nr z 3 X). W r. 1914 ukończył naukę w seminarium, a 11 V 1915 w Piotrogrodzie otrzymał z rąk sufragana mohylewskiego Jana Cieplaka święcenia kapłańskie. Od 3 VIII t.r. był wikarym w kościele w Kamajach (pow. święciański), a pod koniec t.r. został przeniesiony do rodzinnej parafii w Kluszczanach. Wygłaszał tam kazania po białorusku, prowadził kursy nauczycielskie, zakładał białoruskie szkoły, a także kierował kierował młodzieżowym tow. kulturalno-oświatowym «Chaŭrus Swajakoŭ» z chórem i kółkiem dramatycznym, które wystawiło m.in. jego dramat Praklënnaje zelle. Dokonywana przez S-a białorutenizacja parafii wywołała niezadowolenie polskich duchownych, toteż w listopadzie 1916 został on przeniesiony na wikariat w Korycinie (pow. sokólski) opuścił go załamany wytworzoną wokół niego atmosferą i w marcu 1918 objął probostwo w Bujwidzach (pow. wileński). Publikował w tym okresie w białoruskich tygodnikach: wileńskim „Homan” i piotrogrodzkim „Świetać”.
Dn. 18 XII 1919 wysłał S. na ręce lwowskiego arcybp. greckokatolickiego Andrzeja Szeptyckiego list, w którym przedstawiał perspektywy przyjęcia przez prawosławnych Białorusinów unii kościelnej. Dn. 2 XI 1920 został przeniesiony na probostwo do Zaświrza (pow. święciański). Opublikował dramat Janka Kancavy: vjaskovaja drama u 5 dzejach (zmieniona wersja dramatu Praklënnaje zelle, Vil’nja, 1920, 1924). Przed wyborami do Sejmu Wileńskiego Litwy Środkowej, wyznaczonymi na 8 I 1922, a zbojkotowanymi m.in. przez Białorusinów, nałożono na S-a areszt domowy. Dn. 15 I t.r. prokuratura wileńska oskarżyła go o działalność antypaństwową (śledztwo zostało umorzone po osiemnastu miesiącach). Przed wyborami do Sejmu (5 XII) i Senatu (12 XII) I kadencji S. wszedł 9 VIII do Białoruskiego Centralnego Komitetu Wyborczego. W r. 1923 w polskim miesięczniku, organie «krajowców» „Przegląd Wileński” (nr 17) zamieścił artykuł W obronie „Krynicy”, w którym polemizował z zarzutami Adama Sołoducha o odstąpieniu przez białoruski tygodnik „Krynica” od zasad katolicyzmu. W r. 1924 wiersz S-a Zvanica ŭ Žodzis’kach, opublikowany w tygodniku „Krynica” (nr 32) spowodował konfiskatę całego numeru. Pod pseud. Kazimir Swajak ogłosił S. zbiór wierszy Maja lira (Vil’nja 1924) oraz wierszowane opowiadanie Čarku daj brace... (Vil’nja 1926). Opracował białoruski modlitewnik pt. Holas dušy (Wilnia, 1926, 1934). Utwory literackie i artykuły publicystyczne, m.in. propagujące reaktywowanie na Białorusi obrządku greckokatolickiego, ogłaszał S. w białoruskich czasopismach ukazujących się w Wilnie: tygodnikach „Belaruski zvon”, „Hramadzki halas”, „Krynica” (w l. 1925–39 „Belaruskaja krynica”), „Novae žyccë”, „Naša dŭmka” i „Sjaljanskaja niva”, w dwutygodniku, a następnie miesięczniku „Chryscijanskaja dŭmka”, miesięcznikach „Šljach moladzi” i „Studenckaja dŭmka” oraz ukazującym się nieregularnie czasopiśmie „Zachodnaja Belarus’”. Publikował także w „Przeglądzie Wileńskim” i grodzieńskim dwutygodniku „Belaruskij šljach”. S. zmarł 6 V 1926 w Wilnie, został pochowany na cmentarzu na Rossie.
Pośmiertnie ukazały się pod pseud. Kazimir Swajak: misterium dramatyczne Kupalle: Fantazija – misteryjum, snawanaja na biełaruskaj mifalohii (Wilnia 1931) oraz dziennik filozoficzny Dzieja majej myśli, serca i woli (Wilnia 1932, wyd. 4, Minsk 1992). Traktaty historyczno-filozoficzne o cerkwi greckokatolickiej zostały opublikowane w czasopiśmie „Unia”: Adradžen’ne Belarusi i Unija (1991 nr 1) oraz Unija na Belarusi (1995 nr 1), a wiersze w zbiorze „Rostani voli” (Minsk 1990). Na język polski wiersze S-a tłumaczyli m.in. Anna Kamieńska i Jan Huszcza.
Belaruskija pis’menniki (1917–1990), Minsk 1994 (Svajak Kazimir, fot.); Belaruskija relihijnyja dzejačy XX stahoddzyja: życ’cjarysy, martyrolohija, uspaminy, Minsk–Monachium 1999; Białoruski ruch chrześcijański XX wieku. Słownik biograficzno-bibliograficzny. Red. J. Garbiński, J. Turonek, W. 2003 (bibliogr., fot.); Chrytoniuk G., Literatura białoruska w Polsce. Bibliografia przekładów za l. 1945–1994, Białystok 1996; Encyklapedyja historii Belarusi, Minsk 2001 VI cz. 1; Encyklapedyja literatury i mastactva Belarusi, Minsk 1987 IV (Svajak Kazimir); Jackiewicz M., Wileńska Rossa. Przewodnik po cmentarzu, Olsztyn 1993; Polskie białorutenika literackie. Bibliografia przedmiotowa 1945–1988, Red. G. Chrytoniuk, J. Czykwicz, Białystok 1998; Relihija i carkva na Belarusi, Minsk 2001; Traczuk J., Prasa białoruska w II Rzeczypospolitej (1918–1939), Studia Polono-slavica-orientalia. Acta Litteraria T. 13: 1992; – Antologia poezji białoruskiej, Oprac. J. Huszcza, Wr. 1978; Barszczewski A., Białoruskie kwestie religijne na łamach „Przeglądu Wileńskiego”, „Acta Polono-Ruthenica” T. 2: 1997 s. 185; Glagoŭska L., Braty Stapovičy, „Belarusika-Albaruthenica” T. 8: 1997 s. 70–6; Głogowska H., Białorusini w parlamentach II Rzeczypospolitej w: Przemiany społeczne, kwestie narodowościowe i polonijne, Red. A. Chodubski, Tor. 1994 s. 126; taż, Białoruś 1914–1929. Kultura pod presją polityki, Białystok 1996; Gomółka K., Białorusini w II Rzeczypospolitej, Gd. 1992 s. 127 (poza indeksem); Jarmołkowicz W., Białoruska Chrześcijańska Demokracja, „Więź” R. 29: 1986 nr 11–12 s. 169; Lojka A. A., Historyja belaruskaj litaratury, Minsk 1989 cz. 2 s. 445–51 (Kazimir Svajak); Moroz M., „Krynica”. Ideologia i przywódcy białoruskiego katolicyzmu, Białystok 2001 s. 42, 55–6, 79, 91–2, 104, 118, 125, 132, 155; Pjatkevič A., Praha duchonnaj vyšyny do 100-hoddzia z dnja naradžennja Kazimira Svajaka, „Niva” 1990 nr 12 s. 6–7; Poźniak T., Antologia poezji białoruskiej XX wieku, Wr. 1997; tenże, Literatura białoruska, w: Dzieje literatur europejskich, Red. W. Floryan, W. 1989 III cz. 1 s. 675; Stankevič A., Kazimir Svajak. Narysy ab jahonaj idealohii, Wilnia 1931; tenże, Z życ’cia i dziejnas’ci Kazimira Svajaka 1926–1936, Vil’nja 1936; Szybieka Z., Historia Białorusi 1795–2000, L. 2002; Traczuk J., Religijno-filozoficzna i patriotyczna liryka Kazimira Swajaka, „Acta Polono-Ruhenica” T. 2: 1997 s. 247–54; Turonek J., Książka białoruska w II Rzeczypospolitej 1921–1939, W. 2000 s. 62, 64, 70, 75; Zienkiewicz T., Z problematyki związków literackich polsko-białoruskich w międzywojennym Wilnie (Białorusini i ich współpraca z „Przeglądem Wileńskim”), w: Wilno kulturalno-literackie na styku kultur, Red. T. Bujnicki, K. Zajas (w druku); – Hermanovič J., Maje pryjaceli (Uspaminy): Kastus’ Stapovyč (1890–1926) – s’viatar, paet, pis’mennik, „Božym šljacham” (Londyn) 1964 nr 87; Stapovič B., Z uspaminaŭ pra Kazimira Svajaka, „Polymia” 1990 nr 2; – „W drodze” 1976 nr 9 s. 53–4; – Belaruski dzjaržauny archiŭ literatury i mastactva w Mińsku: F. 3; Central’naja naukovaja biblioteka Akademii Navuk Belarusi w Mińsku: F. 5; Lietuvos mokslų akademijos biblioteka w Wil.: F. 21 spr. 583; – Informacje Tadeusza Zienkiewicza z Olsztyna.
Jan Traciak